Po blisko trzech dekadach od otwarcia gospodarki w Indiach dla zagranicznych inwestorów kraj ten pozostaje atrakcyjnym kierunkiem do inwestowania. Dostępność surowców, często niższe niż w innych krajach koszty pracownicze oraz ogromny rynek wewnętrzny, stanowią niewątpliwe zalety tego rynku. Rozwijanie działalności w Indiach wiąże się z licznymi wyzwaniami czekającymi na inwestorów, dlatego warto się do nich przygotować i mieć m.in. wiedzę o tym, jakie są regulację prawne dotyczące rozstrzygania sporów.

Rozstrzyganie sporów jest jednym z czynników tłumaczących fakt, że pomimo wysokiej pozycji Indii we wskaźniku Ease od Doing Business, jednocześnie zajmują niską pozycję w rankingu oceniającym wykonalność zawartych umów. A zatem każda osoba, który zamierza zainwestować w Indiach albo chociażby zawiera umowy z indyjskim partnerem, mającym siedzibę w Indiach, powinna zaznajomić się ze sposobami rozstrzygania sporów, aby wybrać sposób najbardziej optymalny dla zagwarantowania sobie jak największych szans na wyegzekwowanie swojego roszczenia.

Indie są krajem stosującym system common law, a więc system prawa precedensowego z kontradyktoryjnym modelem procesu (tj. opartym na zasadzie, że między stronami toczy się spór i to na stronach spoczywa obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń). Proces sądowy oraz arbitraż są najczęstszymi sposobami rozwiazywania sporów. Należy jednak pamiętać o tym, że strony sporu mogą zawsze zdecydować się na mediację na każdym etapie prowadzenia postępowania.

Postępowanie sądowe – proces

Tak jak w innych krajach podstawowym sposobem rozwiązywania sporów stosowanym w Indiach są postępowania sądowe. Postępowanie cywilne i gospodarcze w sądach indyjskich podlega zasadom Code of Civil Procedure (kodeks postępowania cywilnego) z 1908 roku (CPC) oraz Commercial Courts Act (ustawy o sądach handlowych) z 2015 roku (CCA). CCA jest szczególną procedurą stosowaną do rozwiązywania sporów gospodarczych. Sprawa podlega regulacjom CCA, w momencie w którym ma charakter handlowy oraz wartość sporu wynosi więcej niż 300 000,00 INR, co odpowiada w przeliczeniu wg aktualnego kursu: 3 700,00 USD oraz kwocie ok. 16 500,00 zł.

Jako charakter gospodarczy rozumie się spory dotyczące m.in.: transakcji finansowych, importu/eksportu, franczyzy, dystrybucji, joint venture i umów pomiędzy wspólnikami, praw własności intelektualnej, umów infrastrukturalnych itp. Procedury przewidziane w CCA są ustanowione w sposób, który ma ułatwiać sprawność oraz skuteczność prowadzonej sprawy. Dla przykładu przepisy CCA wymagają przed wdaniem się w spór obowiązkowej mediacji, wysłuchanie stron sporu czy też wprowadzają regulacje przyspieszające rozpatrywanie sporów w sposób odrębny od zwykłego postępowania. Należy przy tym zauważyć, że pomimo stosunkowo długiego czasu od wprowadzenia przepisów CCA , to jednak w większości regionów w Indiach nie zostały one skutecznie wdrożone.

Sądownictwo w Indiach konstytucyjnie jest niezależne od władzy wykonawczej (rządu), a także, z nielicznymi wyjątkami, cieszy się dobrą reputacją w zakresie bezstronności i neutralności w ocenie spraw.

Praktyka prowadzenia spraw wskazuje, iż sądy w Indiach są przeciążone sprawami oraz związanymi z nimi formalnościami przez co często nie są w stanie rozpatrzeć sprawy w rozsądnym terminie, a przy tym wiele spraw bardzo długo oczekuje na przyjęcie do rozpoznania. O ile środki tymczasowe można nieraz uzyskać od sądów w trybie natychmiastowym to sprawy prowadzone w trybie podstawowym mogą toczyć się od 5 do nawet 10 lat (jeszcze do niedawna postępowania mogły trwać i do 20 lat). Nieraz spory rozpatrywane w ramach CCA są szybszym rozwiązaniem, natomiast także w tym trybie można spotkać tożsame problemy, jak i zwykłych postępowaniach cywilnych.

Należy zauważyć, iż zarówno na podstawie CPC jak i CCA, strony postępowania posiadają uprawnienie do odwołania się od orzeczeń sądu pierwszej instancji. Odwołanie od wyroków sądów pierwszej instancji jest rozpatrywane zwykle przez High Court, który może pełnić rolę sądu pierwszej instancji w przypadku sporów handlowych o dużej wartości, a następnie sprawa może trafić do Sądu Najwyższego. Konsekwencją tego systemu jest to, iż strona, która przegrała postępowanie w pierwszej instancji, stosując dozwolone środki odwoławcze, w sposób istotny przesuwa ostateczne rozstrzygnięcie sprawy i dokłada swoją cegiełkę do przeciążenia sądów indyjskich rozpatrywanymi sprawami. W związku z powyższym typowe jest, że postępowania apelacyjnie potrafią trwać od 5 do 10 lat (do niedawna 10-20 lat) do momentu ich prawomocnego rozstrzygnięcia.

Arbitraż

Arbitraż jest preferowanym w Indiach trybem rozwiązywania sporów dotyczących umów i coraz częściej można zaobserwować stosowanie przez strony zapisu na sąd arbitrażowy jako standardowego elementu zawieranych umów. The Arbitration and Conciliation Act (ustawa o arbitrażu i postępowaniu pojednawczym) z 1996 r. reguluje arbitraż w Indiach. Pod względem historycznym, sądy w Indiach w zakresie arbitrażu były postrzegane jako interwencjonistyczne, przy czym w ostatnich latach należy zwrócić uwagę, iż trend ten się odwrócił. Wprowadzono liczne modyfikacje w obowiązujących przepisach, aby zminimalizować wpływ sądu na przebieg arbitrażu, a one same wydawały przyjazne dla arbitrażu rozstrzygnięcia. Obecnie zakres w jakim sądy mogą ingerować w postępowanie arbitrażowe został znacznie ograniczony i jest w zasadzie minimalny.

Do niedawna w Indiach preferowanym sposobem rozwiązywania sporów były arbitraże ad hoc. Jednakże, ze względu na istotne ograniczenia nieodłącznie związane z takim sposobem, ustawodawca poczynił kroki w kierunku zinstytucjonalizowania arbitrażu, w wyniku czego niektóre popularne instytucje otworzyły swoje biura w Indiach oraz liczne rodzime instytucję arbitrażowe zaczęły zyskiwać na popularności. Tradycyjnie praktyką arbitrażową w Indiach było powoływanie sędziów w stanie spoczynku jako arbitrów, jednakże wielokrotnie prowadziło to do tego, iż arbitraż stanowił odzwierciedlenie procesu sądowego. Obecnie w Indiach coraz częściej do rozstrzygania arbitrażu powoływani są prawnicy specjalizujący się w prawie handlowym.

Co do przebiegu arbitrażu należy zauważyć, iż jeśli w danym postępowaniu występuje strona, która nie jest podmiotem indyjskim, to strony mają prawo do wyboru miejsca prowadzenia arbitrażu zarówno poza, jak i na terenie Indii. Jeśli umowa w zakresie której ma być rozstrzygnięty spór obejmuje dwie strony indyjskie (w tym indyjskie spółki zależne, które w 100% należą do spółek zagranicznych) także powinna być możliwość wyznaczenia miejsca arbitrażu poza Indiami, niemniej należy zasygnalizować, że w tym zakresie istnieje swoista niejednoznaczność w orzecznictwie sądów w Indiach dotyczącym tego zagadnienia.

Biorąc pod uwagę historycznie interwencjonistyczne podejście sądów indyjskich do arbitrażu, w przypadku gdy strony mają możliwość prowadzenia arbitrażu zagranicą, zazwyczaj korzystają z tej możliwości. Powszechnie wybieranymi miejscami arbitrażu w przypadku umów zawieranych w Indiach lub ze stroną indyjską są Singapur, Londyn, Hongkong i Paryż. Najpopularniejszymi instytucjami arbitrażowymi są w tym przypadku m.in. Singapore International Arbitration Center (SIAC), Międzynarodowa Izba Handlowa (ICC), London Court of International Arbitration (LCIA), Hong Kong International Arbitration Center (HKIAC). Na marginesie należy zwrócić uwagę, iż centrum arbitrażu międzynarodowego, które mieści się w Mumbaju (The Mumbai Centre for International Arbitration – MCIA), cieszy się coraz większą popularnością.

Indie są sygnatariuszem Konwencji nowojorskiej o wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych. Przy czym należy pamiętać, iż orzeczenie arbitrażowe jest wykonalne w Indiach tylko wtedy, gdy spełniony jest tzw. test wzajemności. W ramach testu wzajemności, Indie określiły listę około 50 krajów, które ten wymóg spełniają. W tym zakresie istotnym jest aby zachować szczególną ostrożność przy wyborze miejsca prowadzenia arbitrażu, albowiem może zajść przypadek w którym dany kraj może nie znajdować się na w/w liście. Sądy indyjskie zwykle mają uprawnienie do udzielania pomocy prawnej – zarówno w trakcie postępowania arbitrażowego w zakresie zabezpieczenia, jak i po wydaniu orzeczenia w celu jego wykonania – zagranicznemu sądowi arbitrażowemu.

W momencie, w którym strony zdecydują się na prowadzenie arbitrażu w Indiach, mają prawo do zwrócenia się o pomoc pomocy sądów, które sprawują nadzór nad postępowaniem arbitrażowym. Strony mogą wybrać jako miejsce arbitrażu dowolne miasto, a sądy obejmujące swą właściwością wybrane przez strony miejsce będą sprawować nadzór nad danym arbitrażem. Jest to o tyle istotna informacja, ponieważ niektóre sądy w Indiach cieszą się opinią bardziej przyjaznych dla arbitrażu niż inne.

Przy wyborze arbitrażu strony powinny również pamiętać, że w przypadku zainicjowania arbitrażu ad hoc w Indiach obowiązuje ustawowy termin 12 miesięcy (z możliwością przedłużenia do 18 miesięcy za zgodą stron) na zakończenie całego postępowania arbitrażowego. Termin 12 miesięcy liczony jest od daty ukończenia wymiany pism procesowych. Maksymalny termin na uzupełnienie pism procesowych wynosi 6 miesięcy.

Mediacje oraz postępowania pojednawcze

W Indiach strony posiadają możliwość wyboru mediacji lub postępowania pojednawczego jako środka rozstrzygania sporów. W Indiach obecnie rozważane jest wprowadzenie przepisów zwiększających atrakcyjność mediacji, a więc należy pamiętać, iż obecne umowa o mediację nie jest automatycznie egzekwowana. Postępowanie pojednawcze, które pod wieloma względami jest podobne do mediacji, posiada uregulowanie prawne, a orzeczenia prowadzone w ramach postępowania pojednawczego są wykonalne. Rozwój mediacji w Indiach został wzmocniony w ten sposób, iż na przepisy Commercial Courts Act  wprowadzają obligatoryjne przeprowadzenie mediacji przed postępowaniem. Regulację należy interpretować w ten sposób, iż powództwo, które ma być prowadzone przed Sądem gospodarczym może być wszczęte, jeśli wystąpił brak możliwości do rozstrzygnięcia sporu w drodze mediacji.

Ochrona inwestycji w ramach traktatów inwestycyjnych

Inwestorzy zagraniczni aby zabezpieczyć swoje inwestycje w Indiach korzystają także z ochrony zapewnianej przez międzynarodowe traktaty. Do tej pory przeciwko Indiom wniesiono łącznie 25 roszczeń ISDS (Investor-state dispute settlement), z czego duża liczba spraw jest jeszcze w toku.

Niektórzy indyjscy inwestorzy wszczęli również postępowania w celu dochodzenia roszczeń w ramach traktatów inwestycyjnych przeciwko innym krajom, przy czym takich przypadków jest niewiele w porównaniu do spraw wniesionych przeciwko Indiom, w których orzeczenia zazwyczaj zapadały na niekorzyść Republiki Indii, co doprowadzało władze Indii do poczucia jednostronności w rozpatrywaniu spraw. Dlatego też, Indie opublikowały swój model BIT (tj. Bilateral Investment Treaties – umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji), który ma na celu znaczne zmniejszenie wpływu innych państw na rozstrzyganie sporów prowadzonych na podstawie tych umów.

Natomiast od 2016 r. Indie zdecydowały się wypowiedzieć 76 dwustronnych umów handlowych, w tym między innymi z Polską (w 2016 r.), dlatego Polskę nie łączy już umowa BIT z Indiami (utraciła ona moc obowiązującą w dniu 4 maja 2017 r.). Oznacza to, że w zakresie nowych inwestycji, które miały miejsce po wypowiedzeniu umowy, nie będzie można się już powoływać na ochronę zapewnianą uprzednio przez BIT.

Podsumowując, w pierwszej kolejności rekomendowane jest, by każdą współpracę z indyjskim partnerem szczegółowo regulować w umowie, która będzie zabezpieczać interesy polskiego przedsiębiorcy, bo jeśli dojdzie do jakiekolwiek sporu, to będzie to miało decydujące znaczenie pod kątem dostępnych możliwości wyegzekwowania roszczenia. Warto również zastanowić się nad zawarciem umowy arbitrażowej, która pozwoli znacznie skrócić czas oczekiwania na rozstrzygnięcie swojej sprawy. Dodatkowo, jeśli arbitraż byłby prowadzony w Indiach, to istnieje duża szansa, że o wiele szybciej będzie można przeprowadzić egzekucję ze znajdującego się w Indiach majątku dłużnika.

About Post Author